ereksel olmayan tek bir doğadan bahseder. Spinoza’nın yazılarında tanrı
kelimesinin geçtiği her yere tabiat kelimesi konulabilir.
Zamanının pek çok filozofu gibi Spinoza en büyük din düşmanlarından biri
sayılmıştır. Fikirleri nedeniyle Amsterdam Sinagog'u tarafından, Yahudi
cemaatinden kovulur.
Aforoz Sistemi
“Cherem” veya “herem”; Yahudilikte, Katoliklikteki aforoz benzeri bir cezadır.
Cherem'in koşulları çok kesindi, ceza asla geri alınmazdı.
1660 'da Amsterdam Sinagogu, yerel yetkililere Spinoza hakkında "her türlü din
ve ahlak için bir tehdit" diyerek şikayette bulunur.
1673 'te kendisine teklif edilen Heidelberg Üniversitesi'ndeki felsefe kürsüsünü
reddeder, çünkü bu öneride, "din adamlarını rahatsız etmeme koşulu" vardır.
Spinoza Okuma Parçası
Kitap: Peygamberlik Hakkında
Konu: “Kutsal Yazı’nın Yorumu Hakkında”, s. 129-165.
Gerçi Kutsal Yazı’nın, insanlara hakiki bahtiyarlığın yolunu öğreten Tanrı Sözü
olduğunu herkes söyler durur ama gerçekten bunu söyleyenler, bambaşka
düşünmektedirler. Çünkü bunların, Kutsal Yazı’nın öğretilerine göre yaşamayı
kendilerine hiç dert edinmedikleri görülüyor. Bunların beyinlerinin uydurduğu her
saçmalığı Tanrının sözü diye ortaya attıklarını ve kendi dışındakilere din bahanesi
altında kendi düşüncelerini dayatmaktan başka bir şey düşünmediklerini
görüyoruz.
İlahiyatçıların, çoğu zaman, uydurduklarını ve akıllarına geleni Kutsal Yazı’yı
zorlayarak ona atfettiklerini ve bunları Tanrı otoritesine dayandırdıklarını
görüyoruz. Yazı’nın ya da Kutsal Ruh’un düşüncelerini yorumlarken, olduğu kadar
insafsızca ve lakayt ele aldıkları başka hiçbir şey yoktur bunların. Kaldı ki bu
durumda endişe taşısalar bile bu, Tanrı korkusundan değil, başkalarının, onlara,
yanılgılarından birini ispat edebileceği böylece otoritelerinin yıkılabileceği ve
başkalarının gözünden düşebilecekleri olasılığından ileri gelmektedir. İnsan
beyinin uydurduğu deli saçmaları din yerine geçmiştir. İnsanların, Kutsal Yazı’ya
daha çok hayranlık duymaları için onun içinde en derin sırların gizlenmiş
olduğunu yayarlar.
Spinoza Okuma Parçası
Kitap: Peygamberlik Hakkında
Konu: “İlahiyat ve Akıl” s. 167-182.
Felsefeyi ilahiyattan ayrı tutmasını beceremeyen kimseler, Yazı (Kutsal Kitap) mı
aklın, yoksa akıl mı Yazı’nın hizmetinde olmalıdır. Anlayacağınız, Yazı’nın anlamı
ya da amacı mı akla uyumlanmalıdır yoksa akıl mı Yazı’ya uyumlanmalıdır, diye
çekişip, tartışıp duruyorlar. Bunların ikisi de yanlıştır. Herhangi birini
benimsememiz durumunda, ikisini de çarpıtmadan edemeyiz. Yazı, felsefi hiçbir
şey öğretmez, sadece müminliği, dindarlığı öğretir. Bütün içeriği, halkın kavrama
gücüne, hazır önyargı ve düşüncelerine uygundur.