- Ünite - Menkul Kıymet Yatırımlarında Davranışsal Faktörlerin Önemi 81
Temsil kısayolu, yatırımcıların iyi hisseler kavramı ile iyi şirketleri ilişkilendirmeleri ve
bu nedenle toplam getiri potansiyeline bakılmaksızın, bu hisseleri seçmesine yol açar. Fa-
vori olmayan hisseler kötü şirketlerle ilişkilendirilmekte ve çoğu zaman toplam getiri fır-
satları ne olursa olsun, yatırım yapılması düşünülmemektedir. Yatırımcılar “iyi bir hisse,
iyi bir şirketin hissesidir” ihtimalini abartma eğilimindedir. Temsil kısayolu, iyi şirketlerin
hisselerinin tercih edilmesine yol açmakta ve sonucunda da bu hisselere yüksek ödemeler
yapılmakta ve gerçekte daha büyük toplam getiri potansiyeli olabilen kötü olarak algıla-
nan şirketlerin hisselerinden de kaçınılmaktadır. Temsil kısayolunun yatırımcıların piya-
sa bilgisini doğru bir şekilde hesaba katmasını engellediği ve dolayısıyla kayıplara neden
olduğu öne sürülmektedir.
Temsil kısayolu insanlarda, küçük bir örneklemin, tüm popülasyonu tamamen temsil
ettiğine inanmalarına sebep olmaktadır. Örneğin fonların en son performansının, gele-
cekteki görünümünü tamamen temsil ettiği inancının oluşmasına neden olmaktadır. Bu-
nun sonucu ise, yatırımcılar büyük ölçüde, fonların geçmiş performansını izlemektedirler.
Yatırımcılar çoğunlukla, bir işletmenin geçmişteki olumlu performansının gelecekte de
devam edeceğine inanırlar. Temsil kısayolundan kaynaklanan bu inanç yatırımcılarda ay-
kırı bilgilerin filtrelenmesine neden olmaktadır. Oysa iyi işletmelerin sonsuza kadar iyi
işletmeler, kötü işletmelerin de sonsuza kadar kötü işletmeler olarak kalması mümkün
değildir.
Referans Noktalı Ayarlamalı Kısayol
Referans Noktalı Ayarlamalı Kısayol, insanların, diğer şeylerin yanı sıra ihtimal hesabı de-
ğerlendirmelerini, bir ilk değer (referans noktası) alıp buna uyarlayarak yaptıkları görüşü-
ne dayalı bir kısa yoldur. Bu yöntemde mevcut bilgi, değerlendirme amacıyla, daha sonra
kendisi de ayarlamaya tabi tutulacak olan bir referans noktası olarak kullanılır. Örneğin
bir başkasının üretkenliğini değerlendirmeniz gerektiği zaman, nihai (ayarlanmış) yargı-
nızın referans noktası, kendi üretkenlik düzeyiniz olabilir ve kendi üretkenlik düzeyinize
bağlı olarak, söz konusu kişinin üretkenliğini olduğundan düşük veya yüksek değerlen-
direbilirsiniz. Herhangi bir belirsizlik durumunda veya risk içeren kararlarda insanlardan
bir tahminde bulunması istendiğinde genellikle açık ya da akla gelmesi kolay olan rakam-
ları (ortalama veya medyan gibi) referans noktası yapmakta ve bu referans noktasını baz
alarak cevaplarını yukarıya veya aşağıya doğru değerlemektedir.
Referans Noktalı Ayarlamalı
Kısayol, insanların, diğer
şeylerin yanı sıra ihtimal hesabı
değerlendirmelerini, bir ilk değer
(referans noktası) alıp buna
uyarlayarak yaptıkları görüşüne
dayalı bir kısa yoldur.