Analitik düşünme (Analytical Thinking)
Analitik düşünmenin sorusu “nedir”dir. Bu soru sorularak, parçalar sorgulanıp
tanınır. Elde edilen analiz sonuçları birleştirilerek sentez yapılıp bütün tanınır.
Analitik düşünmenin yararları
Okul derslerini kavramayı sağlaması,
Bir konunun nasıl sorgulanacağı öğrenilir,
Bir olgu, obje ve olay bütünüyle tanınmış olur,
Karmaşık yapılar karşısında pratik çözümler üretebilmeyi öğretir.
ELEŞTİREL DÜŞÜNME (Critical Thinking)
Eleştiri; bir olgu, obje ve olayın, mahiyetini anlamak için irdelenmesi,
incelenmesidir. Sadece negatiflikleri veya açıkları değil, pozitif yönleri de ortaya
koymaktır.
Eleştirinin Yapılışı
Objektif Olmak
Eleştiricinin, sahip olduğu duygu ve düşüncelerinin etkisinde kalmadan objektif ve
tarafsız olması gerekir.
Şüphe (Sceptisizm)
Eleştirel düşünme, mevcut fikirlere şüphe ile bakmayı (sceptisizm) gerektirir.
Şüphe duymayan bir düşünme felsefi eleştirel düşünme olamaz.
Savunmak
Mevcut fikirlerden şüphe duymayıp onları olduğu halini savunmak, sorgulamanın
en büyük düşmanıdır. Sorgulama da, mevcut fikirlerin en büyük düşmanıdır.
Savunma, aklı büzüştürür ve donuklaştırır, gelişmesini, akışkan ve seyyal
olmasını önler.
İleri sürülen bir fikri delillendirmek, gerekçelendirmek, desteklemek bu savunma
değildir.
Soru Sormak, Sorgulamak (Questioning)
Eleştirel düşünme sorgulamakla, sorgulama ise, soru sormakla ve cevaplarını
bulmakla gerçekleşir. Sorgulamak, mevcut bilgilerle ve fikirlerle zihinsel
boğuşmaktır.
Eleştirinin soruları; “neden ve nasıl” sorularıdır. Mesela suyu ele alalım: Suyu
oluşturan hidrojen ve oksijen atomları neden ve nasıl sıvı ve akışkanlık üretiyor?
Soru sormak ve cevap bulmak, o konu hakkında teknik bilgi sahibi olmakla
mümkündür. Soru sorarak ne zaman bir insan, sıradan anlamanın ötesine
geçerse eleştirel düşünme yapmaya başlamıştır. Sorgulama sınır tanımaz. Olgu,
obje ve olayı bütün boyutlarıyla sorgular. Sınırlı sorgulama, sorgulama değildir.
Sorgulama sonucunda ulaşılan fikir, sorgulayanın kendi fikri olur.
Niçin Sorusu
Niçin; “ne” ve “için” sözcüklerinden bileşmiştir. Amaçla ilgili soru sormakta
kullanılır. Hangi amaçla? "Bunu niçin yaptın?: Yani hangi amaç için yaptın? Evren
niçin vardır? felsefe niçin sorusu ile ilgilenmez.
Pseudo Hayat