3- Ahlakın kaynağı nedir? Ahlaken doğru veya yanlış hareketler arasında bir fark
var mıdır? Hangi hareketler doğrudur, hangileri yanlıştır? Değerler mutlak mı,
izafi midir? Yani nasıl yaşamak gerekir?
4-Bazı şeyler algımızdan bağımsız olarak var olabilir mi? Zaman ve mekânın
doğası nedir? Düşünme ve düşüncenin doğası nedir? Birey olmak ne demektir?
5-Güzel nedir? Güzel şeylerin farkı nedir? Sanat nedir?
6- Din kavramının kökeni nedir? Tanrı insanların korkularından kaynaklanan bir
varsayım mıdır? Tanrı var mıdır?
7- Varlık, zaman ve mekân arasında ne tür bir bağ vardır? Esasen bu kavramlar
arasında herhangi bir bağ var mıdır?
8- Yeni olgular ve gerçekler icat etmek. Mesela demokrasi, ulus, eşitlik gibi.
9- Bir ifadeyi nasıl veya niye doğru veya yanlış olarak tanımlarız? Nasıl karar
veririz?
FELSEFEDE TUTARLILIK
Felsefi düşünmede ve filozofların ortaya koydukları felsefi görüş ve sistemlerde
tutarlılık büyük önem taşır. Filozofların ortaya koyduğu düşünceleri sistemli kılan
ve oluşturdukları akımların günümüze kadar gelmesini sağlayan sebep, kendi
içinde tutarlı olmalarıdır. Bir filozofun sisteminin diğer filozofların sistemlerine
göre daha doğru veya yanlış olduğu söylenemez.
Felsefe sorularına filozoflar tarafından verilen cevaplar birbiriyle farklıdır. Tek bir
doğru cevabı olmadığı için doğrulanmaları da pek mümkün değildir. Örneğin
Herakleitos ile Platon'un felsefi görüşleri arasında tutarlılık aramayız. Aynı konuda
aynı yargıya varmalarını beklemeyiz. Hatta birbirine zıt görüşler de ileri
sürebilirler. Ancak felsefede önemli olan görüşlerin doğrulukları değil, kendi
içinde tutarlı olup olmadıklarıdır.
Filozofların görüşlerinin tutarlı olup olmadıklarını sorgulamanın en genel yöntemi
temel önermelerinin birbiriyle tutarlı olarak birleştirilip birleştirilmediğidir. Bunu
sağlamayan felsefi cevap ve görüşler değer taşımazlar ve tutarsızdırlar.
Tutarlılık, düşüncelerin ortak bir ilkeyle; bağıntı, düzen, kavram ya da fikirle
birbirine bağlanmış olması durumu; mantıklı bir bütünün parçaları, ögeleri
arasında, karşılıklı bağlantı ve uyum bulunması hâlidir.
Tutarlılık ve Doğruluk
Tutarlılık ile doğruluğu birbiriyle karıştırmamak gerekir. Felsefi sistemlerin
sonuçları, bilimde olduğu gibi deneyle, olgusal olarak test edilerek doğrulanamaz.
Örneğin; Platon'un idealar kuramı, felsefedeki ütopyalar, doğruluk ya da
yanlışlıkları söz konusu edilmeden tutarlılık bağlamında verilebilecek örneklerdir.
Doğruluk ise bir düşüncenin, önermenin ya da iddianın, gerçeklikle uyuşmasıdır.
Buna göre bir önerme onun işaret ettiği, kendisine karşılık gelen şey, var olduğu
takdirde doğrudur. Örneğin; “Ahmet çalışma odamda oturuyor.” tümcesi,
“Ahmet'in odamda oturması gözlemlenmiş” olgusuna karşılık geldiği takdirde
doğrudur.
FELSEFE ve DİĞER DİSİPLİNLER
Bilim, din, sanat ve felsefe birbiri ile ilişkilidir. Bu birbirinden farklı dört disiplinin
ortak noktası; varlığı anlamlı kılmaya çalışmaktır.