Ngoài bốn nguyên nhân, thiên nhiên, sinh học, nghiệp, tôn giáo
thì theo đạo Phật, nguyên nhân thứ năm để giải thích cho những
bất hạnh xảy đến cho chúng ta chính là cái tâm (mind) của chúng
ta. Hạnh phúc hay bất hạnh xét cho cùng là một trạng thái của TÂM
(state of the mind).
Tâm là nguồn gốc của mọi việc xảy đến cho chúng ta, như Lục Tổ
Huệ Năng đã nói “Tâm tạo liên trì, tâm tạo địa ngục.”
Nếu bình tâm suy nghĩ lại thì tự chúng ta cũng thấy được bao
nhiêu đau khổ đã xảy đến cho chúng ta cũng từ cái tâm “động” của
ta mà ra. Theo tôi hiểu, đạo Phật cho rằng con người sinh ra vốn đã
sẵn đầy đủ tất cả những gì để được hạnh phúc (cho dù Khổ là điều
không tránh được), cái đầy đủ vốn “bẩm sinh” trong cái Phật tánh
(tâm Phật) như đã nói trong lời kinh “Hà kỳ Tự Tánh bổn tự cụ túc -
Nào ngờ Tự tánh vốn tự đầy đủ - Huệ Năng).
Con người không sinh ra với tội lỗi ban đầu nhưng có lẽ sinh ra
với vô minh ban đầu và càng ngày, sự vô minh càng dày đặt hơn bởi
sự tham lam, sân hận và chôn lấp Phật tánh trong nhịp sống tranh
đua, so bì và không bao giờ dừng lại để tìm lại “bản lai diện mục”
của chính mình.
Con người vốn đã có đầy đủ tình yêu thương trong Tâm, chỉ cần
quét đi lớp bụi sân hận che lấp, con người vốn đầy đủ sự vị tha, độ
lượng, chỉ cần quét đi lớp bụi tham lam, con người vốn sẵn có đầy
đủ trí huệ để thấy chân lý, chỉ cần gạt bỏ đi bức màn vô minh. Cho
nên, nếu chúng ta theo con đường Phật đã chỉ ra (Bát chánh đạo –
Eightfold Path) để quét sạch đi lớp bụi trần che lấp, làm lộ ra tâm
Phật thì chắc chúng ta sẽ tránh được nhiều bất hạnh, đau khổ gây ra
từ lớp bụi tham, sân, si: “Tâm bình thì thế giới thản nhiên. Tâm phàm
thì ba món độc (Tham-Sân-Si) trói buộc. Tâm không thì nhất đạo
thanh tịnh. Tâm hữu thì vạn cảnh tung hoành” - Huệ Năng).
Nếu chúng ta may mắn tránh được bốn nguyên nhân đầu tiên có
thể gây ra những bất hạnh trong cuộc sống (được sống tại một nơi
yên bình không bị thiên tai, may mắn có một thân thể khỏe mạnh
không tật bệnh, lại thừa hưởng được một nghiệp tốt và tìm được
một niềm tin tôn giáo chân chính) mà vẫn có những đau khổ thì rất
có thể tìm thấy nguyên nhân gây ra trong Tâm chúng ta.
Đó là lý do chúng ta có chữ “khổ tâm.” Theo qui luật “sinh lão
bệnh tử” thì chúng ta sẽ không tránh được cái khổ từ thân (già,