CEZALANDIRMADA AMAÇ
İbret, Caydırıcılık
Çağımız öncesi zamanlarda herkes görsün ve ibret alsın diye suçlular halkın
gözleri önünde asılır ya da kelleleri kesilirdi. Bundan amaç, insanlar görsün ibret
alsın, suç işlediği zaman başına ne geleceğini bilsin, korkup vazgeçsin diyeydi.
İbret, işlenen suçun cezası değildir. Başkasını suçu işlemekten caydırmak için
cezalandırmadır. İbret, başkalarına örnek yapmaktır.
Kuran, cezalandırmadaki bu ibret amacını kullanır. Mesela hırsızlık suçunun
cezasındaki amaç ibrettir: “Hırsız erkek ve kadının yaptıklarının cezası olarak,
Allah’tan bir ibret olarak, ellerini kesiniz.” Maide, 38. Dolayısıyla hırsızın eli,
hırsızlık yaptığı için değil, başkası hırsızlık yapmaması için kesilir. Hırsızlık suçuna
el kesme cezası, orantısız bir ceza görülür. Çünkü çalınan mal cansızdır ve yerine
getirilebilir. Fakat kesilen el canlıdır ve yerine getirilemez.
BEDENE CEZA UYGULAMANIN FELSEFESİ
Çok eski çağlardan beri en çok uygulanan cezalar organ kesimi ve ölüm gibi
bedeni cezalardı.
Ağır cürüm ve fiillere işkenceli ölüm, özellikle de devrin sosyal koşullarına göre,
ölümden daha etkili ve yine bedene uygulanan korkunç sürgün cezaları verilirdi.
Suda boğmak, diri gömmek, kazanda kaynatmak, fırına atmak, yırtıcı hayvanlara
parçalatmak vb. usuller, öldürme biçimleri idi.
Bedene Ceza Uygulamanın Kökeni
İktidarın Uygulandığı Yer Olarak Biyo-siyaset
Cezaların, insan bedenine uygulanan fiziksel cezalar olmaları, bireysel ve siyasal
iktidarın uygulandığı yerin insan bedeni olduğunu gösterir. Buna “biyo-siyaset”
denir. Biyo-siyaset; insan bedeni üzerinde tasarruf etme hakkına sahip olmaktır
ki, buna, “bedeni iktidara takdim etmek” ve siyasal hayatın en temel dayanağı
olarak insan bedeninin siyasallaştırılmasıdır.
Patriapotestas (Baba Yetkisi)
Biyo-siyaset, Antropolojik icat olan Patriapotestas (baba yetkisi) anlayışından
kaynaklanarak üretilen bir baba hukuku (iuspatrium) anlayışıdır. Bu anlayışa göre
baba, paterimporiosus yani otoriter babalık yetkisine dayanarak kendi eseri
olduğundan dolayı oğlunun hayatı ve ölümü gibi, bedeni üzerinde tasarruf etme
yetkisine sahip olur. Bu yetki sayesinde aslında hukuken suç ve ahlaken kötü
sayılan fiilleri oğlunun bedeni üzerinde icra edebilir. Mesela onu yaralayabilir,
organlarını kesebilir, kurban edebilir hatta öldürebilir. Hz. İbrahim’in, oğlunu
kurban edebilmesi olayı bu yetkiyi anlatmak içindir.
Patriapotestas sisteminde çocuk ebeveynin, karı kocasının, yönetilen yönetenin,
yaratıklar yaratanın mülküdür. Malikin mülküne, hukuken suçluya fiziksel cezalar
uygulayabilir olması bu ilkel sistemden meşruiyet almıştır. Çağımıza kadar bütün
insanlıkta geçerli olan bu sistem, çağımızda bedenin dokunulmazlığı ilkesi
getirilerek sona erdirilmiştir. Dolayısıyla Kutsal Kitapların fiziksel cezaları de jure
ve de facto geçersiz ve birer suç olmuşlardır.
İlahi Patria Potestas
Patriapotestas yetkisi, daha sonraları, yarattığı için kendi eseri gördüğü köleleri
olan insanların üzerinde bütün insanlığın babası ve efendisi (Dominus) olan
tanrıya devredilmiştir. Böylece bu yetki, öldürme dahil, siyasal boyun eğdirmek