Enam, 72. ayetinde görüldüğü üzere, onun cemaat halinde değil bireysel ifa
edilmesi emrini içerir. “Grup halinde ya da cemaatle namaz kılın” şeklinde bir
tane ayet yoktur.
Haftalık Toplu İbadetler
Haftalık ibadeti de Yahudiler ihdas etmiştir. Şabat” adlı haftalık ibadet cumartesi
günleri sinagogta cemaatle ifa edilir. Bu ibadet Tevrat okuyarak ve dua ederek
yapılır. Haham, Kutsal Kitap’tan parçalar okur. Yahudilikte cemaatle ibadetler,
onüç yaşına girmiş en az on kişinin katılımı ile ifa edilir. Müslümanların, Cuma
namazı için kişi sayısı araması buradan alınmıştır.
Yahudilikte gün, bir önceki akşamdan başladığından Cumartesi ibadeti, cuma
günü akşamı güneşin batmasıyla başlar, cumartesi günü akşamı sona erer. Oruç
tutmadaki imsak da, önceki akşam güneş batarken başlar. O gece ve ertesi gün
ilk iki yıldız görününceye kadar da yemek içmek yasaktır. Bu süre yaklaşık yirmi
beş saattir.
“Türkiye’de Cuma namazı için Perşembe günü akşamları sala okunması
işte Yahudiliğin bu bir önceki günün akşamı başlayan ibadet takviminden
alınmıştır.”
Hristiyanlık
Hristiyanlık’ta haftalık ibadeti olan “Şükretmek” anlamına gelen “Evharistiya”
ayini Pazar günü kiliselerde cemaatle yapılır. Dinadamı yönetiminde İncil’den
özellikle, İsa Mesih’in, insanlığın günahlarına kefaret için kurban edilişini
hatırlatacak pasajların cemaatle melodik ayin şeklinde okunması ve cemaatle
yemek (komünyon) yenmesi ile ifa edilir.
Cuma
Kuran, Medine’ye hicret edildiğinde, orada Cuma günleri zaten ifa edilen, “yevmi
aruba” adlı haftalık dinsel aktiviteyi devralmıştır. Cuma için gelen ayet şöyledir:
“Ey iman edenler Cuma günü salat bildirildiği zaman Allah’ı anmaya koşun,
alışverişi bırakın.” Cuma, 9. Bu ayette haftalık Cuma ibadeti için dahi, “mescide,
cemaate, imama, hutbeye koşun” demiyor. Peygamber imamlığında, cemaatle ve
ayinsel Kuran okumak gibi ifa edilmesi emri yoktur. Sadece “Allah’ı anmaya
koşun,” emri vardır. Ayette de görüldüğü üzere Kuran, Yahudilik ve
Hristiyanlıktaki toplu ibadeti kaldırmaktadır.
Cuma Namazı ve Atatürk
“Türkiye’de Cuma namazı, köylülere Atatürk zamanında farz yapılmıştır.”
Burada yeri gelmişken Cuma namazı ile ilgili şu teolojik teknik bilgiyi vermek
gerekir: Cuma namazı Fıkha göre köylülere farz değildir. Şehirlilere farzdır. Hatta
şehrin merkezinde yaşayanlara farzdır. Şehrin kenarlarında yaşayanlara da farz
değildir. Bu nedenle Türkiye’de Cuma namazı şehirlerin sadece bir iki tane
merkez camiinde kılınırdı. Onların dışındaki, mesela şehirdeki mahalle
camilerinde ve köylerde Cuma namazı kılmak yasaktı. Atatürk’ün talebi üzerine,
Din İşleri Yüksek Kurulu’nun 1933 tarih ve 190 sayılı kararı ile Cuma namazı
köylere farz yapılmıştır. Günümüz köylüleri, Atatürk sayesinde Cuma namazı
kılabiliyorlar.
Yıllık İbadetler
Kurban