Kurbanın kökeni, iki milyon önceki paleolitik çağa yani eskitaş devrine kadar
dayandırılır. Ondan itibaren hemen bütün topluluklar tarafından uygulanmıştır. En
eski ritüel sayılır.
Müesses dinlerde yıllık ibadetlerden biri olarak kurban vardır. Yahudilikte kurban,
başta mabet olmak üzere belli merkezlerde kurulan mezbahlarda ya da
sunaklarda din adamları olan kohenlerin nezaretinde toplu kesilir. Hristiyanlık’ta
kurban ibadeti pek yoktur. Hatta İsa’nın kurban ibadetine karşı çıktığı söylenir.
İncillerde İsa için önemli olan şeyin, şeriatın kurallarının harfiyyen yerine
getirilmesi değil, onun ruhunun ve ahlaki boyutunun önemli olduğuna dair ayetler
vardır. Matta, 5/21-22; 12/1-5. İsa’nın, Eski Ahit’teki Hoşea kitabından alıntı
yaparak, Tanrı’nın, “Ben sizden dindarlık istiyorum, kurban değil!” sözünü
aktardığı belirtilir. Hoşea, 6/6; Matta, 12/7.
Kuran, geleneksel kurban ibadetini ilk kez 631 yılında, yani Peygamberin
vefatından iki yıl önce, Hacda ihdas eder. Kuran’a göre kurban, Yahudilikte
olduğu gibi, hac esnasında kesilir. Kurbanla ilgili ayetlerde görüldüğü üzere
Kuran, geleneksel kurban ritüelini dinadamı yönetiminde belli bir sunakta ve
toplu olarak kesilmesinden çıkarır, kişilerin kendisine bırakır.
Hac
Hac ibadeti, Yahudilikte Tanrı’ya doğru yapılan kutsal bir yolculuktur. Yılda üç kez
Kudüs’teki Süleyman Mabedi’nin ziyaret edilmesi ve bu mabette her ziyarette
kanı akıtılarak kurbanın takdim edilmesi şeklinde ifa edilmekte idi. Ancak, Romalı
komutan Titus zamanında M.S. 70 yılında Mabed yıkıldıktan sonra bu ibadet, bu
mabette yerine getirilememiştir.
Kuran’da Hac, Kuran’ın gelmeye başlamasından yirmi yıl sonra 631’de
düzenlenmiştir: “Hac, bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca niyet ederse, hac
esnasında kadına yaklaşmak, günah sayılan davranışlara yönelmek, kavga etmek
yoktur. Ne hayır işlerseniz Allah onu bilir. Azık edinin. Bilin ki azığın en hayırlısı
takvâdır. Ey akıl sahipleri! Benden sakının.” Bakara, 197.
Dini Törenler
Yahudilikte dini törenlerin bazıları şunlardır: Bir erkek çocuğun buluğ çağına
ermesi dolayısıyla sinagogta yapılan “Bar-mitzwa” töreni. Erkek çocuklar
doğumlarının yedinci günlerinde sünnet edilmeleri olan Sünnet töreni. Bu tören
sinagogda dinsel bir ritüel ve ayin eşliğinde gerçekleştirilir. Müslümanlar,
Yahudiliğin bu törenini devralmışlardır. Yahudi yılının başlangıcı (yılbaşı) töreni
olan “Roşhaşana” töreni. Yahudilikte bütün dini törenler, cemaat halinde yapılır
ve “talit” adı verilen dua okunur. Hristiyanlık’ta da Pazar ayini, vaftiz töreni gibi
çeşitli dinsel törenler vardır.
Kuran’ın, müesses dinlerde olduğunun aksine, toplu ibadetleri ve dua okumayı,
kurban ve arınma gibi ayinleri ve dini törenleri yoktur. Hatta bunlara boğulmuş
olan insanları bundan kurtarmak istemiştir.
“Kuran bir mistik ve ritüel toplum üretmek istememiştir.”
Ayinler
Ayin; ibadetlerin cemaatle sesli, müzikli, nağmeli uzatarak, kıvırarak ve bağırarak
ifa edilmeleridir. Kuran’da öyle grupsal ayinleri emreden bir tane ayet yoktur.
Bilakis Kuran, bu ayinleri ortadan kaldırmak istemiştir. Yahudiler, ayin olarak