hareketidir. Din adamlığını ve Tanrı aracılığını ortadan kaldırır. Protestanlık bir
özcülük hareketidir. Özcü din, religiare yani Tanrı ile kişisel bağ kurmaktır.
KURAN’IN DİN TİPOLOJİSİ
Din Fenomenolojisi
Kuran’ın din tipinin çağımıza uyumlu olup olmadığını tespit etmeye çalışacağız.
Tespitimizi din fenomenolojisi felsefesini kullanarak yapacağız. Din
fenomenolojisinin amacı; dinin tabiatını anlamaktır. Bir dinin dışarı vurulan
görüngülerinden ya da fenomenlerinden iç anlamına yani numenine nüfuz etmeyi
ve dolayısıyla onun özünü kavramayı ifade eder.
Din adamı Kurumu
Organize ve kurumsal dinin olmazsa olmaz şartı, dini ve ibadetleri tanrı aracılısı
olan din adamının yönetmesidir. Kuran, kurumsal dini yıkmaya önce Semitik
kurumsal dinlerde bulunan din adamlığını kaldırmakla başlamıştır. Kuran’ın bunu
kaldırmasının bir nedeni onun, Allah’ın sistemi olmamasıdır: “Onların arkasından
da Meryem oğlu İsa’yı gönderdik, ona İncil’i verdik ve kendisine uyanların
kalplerine şefkat ve merhamet duygusu koyduk. İcat ettikleri ruhbanlığa gelince;
biz onu onlara farz kılmamıştık. Allah’ın rızasını kazanmak için onu kendileri icat
etmişlerdi. Fakat ona da gereği gibi uymadılar. Biz de içlerinden iman edenlere
ücretlerini verdik. Fakat onlardan birçoğu da fasık kimselerdir.” Hadid, 27. Bir
diğer nedeni, din adamlarının dini, kişisel çıkarlarına alet ederek halkı
sömürmeleridir: “Ey iman edenler! Hahamlardan ve rahiplerden birçoğu,
insanların mallarını haksız yollarla yiyorlar ve Allah’ın yolundan alıkoyuyorlar.
Altın ve gümüşü biriktirip gizleyerek onları Allah yolunda harcamayanları elem
dolu bir azapla müjdele.” Tevbe, 34.
DİN ADAMININ YETKİLERİ
Vaftiz ve Aforoz
Din adamının yetkilerinden biri kişileri dine almak ve dinden çıkarmaktır.
Hıristiyanlık ve Yahudilikte dine girmek kişinin iradesi ile gerçekleşmez. Bireysel
iman ancak dinî otoritenin onayı ile meşruluk kazanır. Papaz vaftiz yaparak onay
vermeden Hıristiyanlığa girilemez. Bu dinlerde yetkili dini şahsiyetler veya
meclisler, kişi istemese dahi, ona dinden atma cezası olan aforoz uygular.
Yahudilikte de “herem” adı verilen sistemle kişi, cemaatten ihraç edilir.
Kuran, dine girmek ve dinden çıkarmak yetkisini, peygamber dahil hiç kimseye
vermemiştir. İman etmek ve imandan dönmek tamamen kişinin özgür iradesine
bırakılmıştır. Bu nedenle inanma ve dinden çıkma ayetleri, doğrudan kişilerin
kendilerine hitap ederler.
Günah Çıkarmak
Hıristiyanlıkta din adamının, günahkârların günahlarını çıkarma yetkisi vardır.
Kuran Peygamber dâhil hiç kimseye başkasının günahını çıkarma ve bağışlama
yetkisi vermemiştir. Kişi, kendisi tövbe ederek günahlarının Allah tarafından
bağışlanmasını talep eder. Tövbe etme ile ilgili ayetler, bireyin kendisine hitap
ederler.
İbadetleri Yönetmek
Din adamlarının icra ettikleri görevlerden bir diğeri, insanların ibadetlerini
yönetmektir. Kuran bu konuda da din adamlığı sınıfını kaldırır. Bütün ibadetlerin
kişiler tarafından ifa edilmelerini ister. Mesela namaz adı verilen “salat” ibadetini,